الهام از موجودات شناختی

الهام از موجودات شناختی

تحقیقات نشان داده است که حیوانات مختلف به روش‌های گوناگون و هوشمندانه مسائل خود را حل می‌کنند. به عنوان مثال مورچه‌ها به صورت جمعی مسأله یافتن مسیر بهینه بین لانه و غذا را حل می‌کنند، گرگ‌ها به صورت جمعی و هماهنگ شکار می‌کنند، زنبورها تشخیص چهره می‌دهند و برخی از میمون‌ها ابزارسازی می‌کنند.

این بدان معناست که می‌توان حیوانات را نیز مرجعی برای محک هوشمندی مصنوعات قلمداد کرد و از آنها نیز برای ساخت برخی سامانه‌های مصنوعی الهام گرفت.

الهام از انسان و دیگر موجودات زنده برای توسعه سامانه‌های هوشمند بر این منطق استوار است که موجودات زنده چه از منظر خلقت و چه از منظر تطابق با محیط و یادگیری، برای تعامل با دنیای طبیعی سرآمدند. بنابراین اگر بدانیم این موجودات چگونه رفتار هوشمندانه از خود بروز می‌دهند میتوانیم سامانه‌های هوشمند پیشرفته ایجاد کنیم. الهام از موجودات زنده در سطوح مختلف، مانند ساختاری، رفتاری و عملکردی امکانپذیر است.

 از منظر ساختاری هدف آن است که سازه‌های فیزیکی و نرم افزاری زیرساخت هوشمندی موجودات زنده شناسایی و مشابه آن به صورت مصنوعی ساخته شود. توسعه شبکه‌های عصبی مصنوعی و معماری‌های هوشمند نتیجه چنین دیدگاهی است. از منظر رفتاری، هدف آن است که رفتار یک موجود زنده در پاسخ به محرک مشاهده شده در موقعیت  s را توسط تابع  f که ورودی آن محرک و موقعیت موجود و خروجی آن رفتار مشاهده شده است، مدل کنند.  به زبان ریاضی با استفاده از مؤلفه‌های آزاد آن به داده‌ها برازش داده در طراحی سامانه‌های مصنوعی به کارگرفته می‌شود.

در این دیدگاه فرض برآن است که استفاده از این تابع برای تولید پاسخ، منجر به بروز هوشمندی در سامانه مصنوعی می‌شود. این دو راهکار در تراز اهداف هوش مصنوعی موفقیت‌های محدودی داشته‌اند. دلیل این محدودیت، کافی نبودن شناخت ما از ساختارها و قواعد بروز هوشمندی در سامانه‌های طبیعی است. بنابراین درک بهتر این قواعد و ساختارها برای محققان هوش مصنوعی اهمیت ویژه‌ای دارد. به عبارت دیگر، هدف هوش مصنوعی توسعه سامانه‌هایی است که هوشمندانه مسائل پیچیده را در دنیای واقعی و مجازی حل کنند و هدف علوم شناختی آن است که منبع هوش انسانی را کشف کند. نظر به اینکه بالاترین سطح هوشمندی به انسان تعلق دارد، این دو مسیر ظاهراً مجزا، ولی به یکدیگر گره خورده‌اند.

الهام از انسان و حیوانات، استفاده از قواعد ریاضی و توسعه قواعد سرانگشتی، هرکدام از یک منظر به توسعه سامانه‌های هوشمند پرداخته‌اند. هر چند این روش‌ها موفقیت‌های بزرگی را به دنبال داشته‌اند اما هنوز در توسعه سامانه‌هایی که در قیاس با انسان بتوانند مجموعه‌ای متنوع از وظایف پیچیده را به خوبی یاد بگیرند و اجرا کنند، توفیق کافی به دست نیامده است.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

منبع: isti.ir