صنایع‌دستی میراثی فراموش نشدنی
صنایع‌دستی میراثی فراموش نشدنی
در آغاز تاریخ به‌طورکلی در کنار بستر رودخانه، دریاچه و یا هر جا که آب و خاک مناسبی وجود داشته مراکز سکونت انسانی شکل‌گرفته است. اگرچه در روستاهای ایران فعالیت‌های اقتصادی به‌ویژه در بخش کشاورزی گاهی با رونق و افزایش محصول و گاه نیز با خشکسالی و رکود درگیر و همراه بوده است، اما به‌هرحال بخش کشاورزی و دامپروری در اقتصاد ایران و رشد و توسعه جمعیت نقش مهمی داشته است.
همواره و در طول سال‌های متمادی، صنایع‌دستی در کنار کشاورزی و دامداری یکی از عوامل مهم و مکمل درآمد اقتصاد خانوارهای روستایی در کشور بوده است. به‌ویژه در سال‌هایی که کشور با خشکسالی روبه‌رو بود و تامین معاش به‌واسطه کشاورزی و دامپروری دچار مشکل می‌شد، این هنر‌صنعت توانست به‌عنوان تامین‌کننده بخشی از نیاز اقتصادی خانوارهای روستایی نقش‌آفرینی کند.
دسترسی آسان به مواد اولیه با قیمت مناسب، تولید آسان به‌واسطه بومی بودن و آموزش سینه به سینه از والدین به فرزندان و... از خصوصیات مهمی است که زنان و مردان روستایی را مجاب می‌کرد تا با صرف زمان و هزینه‌ای اندک محصولات صنایع‌دستی زیبایی را خلق کنند تا علاوه بر رفع نیاز زندگی روزمره، به‌عنوان کالایی هنری عرضه کرده و کمکی به اقتصاد خانواده کنند.
صنایع‌دستی که با دستان خلاق زنان و مردان این سرزمین تولید شده، نشان از آداب، رسوم و فرهنگ هر منطقه دارد و می‌تواند موجب اشاعه و ترویج این فرهنگ باشد.
متاسفانه گذر زمان و کندی پیشرفت در روستاها از نظر امکانات بهداشتی و تحصیلی و عوامل دیگر و عدم حمایت از بخش عشایر و کوچ‌نشینی و مهاجرت بی‌رویه از روستا به شهر، تولیدات صنایع‌دستی را در ورطه فراموشی سوق‌داده است و بستر اولیه صنایع‌دستی که در روستاها و عشایر توسعه یافته در معرض نابودی است.
حمایت دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی از هنرمندان و صنعتگران صنایع‌دستی می‌تواند نقش بسزایی در اشتغال و درآمد خانوار داشته باشد. سال‌های گذشته دوره‌های آموزشی توسط متولیان صنایع‌دستی در شهرها و روستاهای کشور برگزار می‌شد که متاسفانه اخیرا شاهد برگزاری آن نیستیم. برگزاری این دوره‌های آموزشی هنرمندان و صنعتگران زیادی را به جامعه معرفی کرده است که امروزه شاهد تولید محصولاتی همراه با نوآوری و احیای هنرهای منسوخ‌شده توسط این هنرمندان بوده‌ایم.
یکی از اقدامات جدی و مهمی که در چند سال اخیر برای رشد و توسعه صنایع‌دستی در‌پیش‌گرفته شده حمایت از بخش تولید است، این مهم در برخی کشورها با ایجاد کارگاه‌های بزرگ و متمرکز برای رفع مشکل پراکندگی و غیر متمرکز بودن واحدها پیگیری میشود. شکل‌گیری کارگاه‌های بزرگ و متمرکز زمینه تقسیم کار و اعمال مدیریت صنعتی در حوزه صنایع‌دستی را فراهم می‌سازد و در نتیجه رشد و توسعه این حوزه را شاهد خواهیم بود؛ این ویژگی که موجب کنترل و ارتقاء کیفیت در تمامی مراحل ساخت و تولید محصولات صنایع دستی میشود، در کشور ما علی‌رغم برخی مزیت‌ها متاسفانه به خوبی اجرایی نمی‌شود و مشکلات اساسی هنرمندان و صنعتگران هنوز بر جای خود باقیست.
آنچه مسلم است ایجاد بستر مناسب و شرایط قابل قبول و تدارک فضایی امن برای تولید صنایع‌دستی و هنرمندان، صنعتگران و سرمایه‌گذاران این حوزه، حمایت و همگرایی همه دستگاه‌های اجرایی کشور را می‌طلبد. این همگرایی را می‌بایست در همه حوزه‌ها از دسترسی آسان هنرمند به مواد اولیه تا فروش و عرضه تولیدات آن به مصرف‌کننده نهایی و همچنین رفع و تسهیل موانع تسهیلات بانکی تا مشکلات صادرات و گمرک شاهد باشیم.
حمایت از صنایع‌دستی علی‌الخصوص در روستاها می‌تواند مزایای بسیاری از جمله عدم مهاجرت به شهرها، عدم ایجاد معضلات حاشیه‌نشینی در شهرها، کمک به اقتصاد و درآمد خانوار، افزایش تولید و ایجاد ارزش افزوده در مواد اولیه بومی روستاها، ایجاد اشتغال با کمترین سرمایه و ده‌ها مزایای دیگر را برای کشور در پی داشته باشد.
خیلی از کشورهای دنیا باتوجه به نبود زیرساخت‌های لازم به‌خصوص در بخش صنعت به داشته‌های خود در حوزه صنایع‌دستی که در طول دوران چند هزار ساله سینه به سینه به ارث رسیده و با سرمایه‌گذاری اندکی تولید میشود، روی آورده‌اند.
صنایع‌دستی یکی از حوزه‌هایی است که کشورهایی نظیر چین، هندوستان، پاکستان، مالزی، مغرب و... با توجه به آن و بکارگیری آن در کنار صنعت گردشگری دستاوردهای خوبی را در حوزه اقتصادی به دست آورده‌اند.
صنایع‌دستی می‌تواند به‌عنوان بالی برای توسعه و رشد صنعت گردشگری باشد و این دو در کنار یکدیگر مکملی برای ترویج فرهنگی، آداب و رسوم کشورها هستند.
با توجه به وجود اقوام مختلف در کشور و همچنین استان گلستان تولیدات محصولات صنایع‌دستی از تنوع بالایی برخوردار است و با این تنوع بالا عرضه و تولید صنایع‌دستی با تقاضای خرید این هنر‌صنعت همسان نیست که می‌بایست دولت با مشوق‌هایی صادراتی برای این حوزه، هنرمندان، صنعتگران و صادرکنندگان با تجربه را به صادرات صنایع‌دستی به خارج از مرزها ترغیب کرده تا در سال‌های آتی شاهد رونق در این هنر‌صنعت باشیم.
با آرزوی این که چراغ کورسوی کار و تلاش در حوزه تولید صنایع‌دستی در این سرزمین به خاموشی نگراید و همچنان ما و دولتمردان وامدار و پاسدار این میراث و تحویل آن به دست آیندگان باشیم.
حسن تازیکه
کارشناس صنایع‌دستی معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی استان گلستان
سروش
نظر شما :