صنایع‌دستی، توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی
صنایع‌دستی، توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی
استان گلستان به لحاظ ظهور و حضور فرهنگ و تمدن دیرپای، در کشور زبانزد بوده و از قدمت بسیار طولانی برخوردار است؛ بخشی از هویت فرهنگی استان در شرق گلستان مربوط به اقوام مختلفی است که در تولید رشته‌های متنوع صنایع‌دستی و هنرهای سنتی فعالیت می‌کنند؛ همچنین آثار میراث‌فرهنگی چشمگیری در جای‌جای شرق استان که دارای جاذبه‌های مختلف اکوتوریستی است، این منطقه را رنگین‌کمانی از استان جلوه می‌دهد.
شرق استان و شهرستان گنبد کاووس قطب صنایع‌دستی و هنرهای سنتی بومی است و تعداد ۴۲ رشته صنایع‌دستی در مناطق مرزی و روستایی این شهرستان تولید می‌شود. تنوع و غنای فرهنگی تولید هنرهای سنتی و صنایع‌دستی از ویژگی‌های خاص این منطقه است که هویت و فرهنگ یک قوم را گویا است.
تولید بافته‌های داری و فرش دستباف ترکمن و تمامی لوازم تزئینی و کاربردی، همه بخشی از میراث‌فرهنگی است که از مواد اولیه ابریشم، پشم، سنگ، چوب و فلز بر روی سرامیک و پارچه، هویت‌دار می‌شود.
یکی از ویژگی‌های مهم در حوزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی بومی شرق استان که بیشتر در روستا و مناطق عشایری دیده می‌شود، حضور اقوام متنوع نظیر مازندرانی، سمنانی، سیستانی، بلوچ، آذربایجانی، کرد، ترک و ترکمن است که هر کدام دارای پایگاه‌های اجتماعی دیرپایی هستند که نشان از قدمت حضور آن‌ها در این استان دارد.
این ویژگی در شرق گلستان موجب شده که تقسیم‌بندی رشته‌های صنایع‌دستی را به بومی و غیربومی تقسیم و در ۱۰ گروه معرفی کنیم؛ از جمله گروه بافته‌های داری و زیراندازها که روستاییان همچنان در حال تولید فرش، قالیچه، نمد هستند. گروه نساجی سنتی که شامل تولیدات پوشاک سنتی و پارچه ابریشمی و نخی است که در شهرهای رامیان، آزادشهر، مینودشت، کلاله و مراوه‌تپه و روستاهای این شهرستان‌ها به‌عنوان یک رشته صنایع‌دستی بومی صنعتگران در تولید آن فعال هستند. گروه صنایع‌دستی فلزی شامل زیورآلات سنتی ترکمن و گروه صنایع‌دستی رودوزی‌های سنتی، چوبی، شیشه (آبگینه)، سفال، البسه محلی و چرمی از مهم‌ترین و بومی‌ترین تولیدات در منطقه است.
رشته‌های تولیدی پوستین‌دوزی، زین‌سازی، شیشه و سفال از رشته‌های بومی منسوخ شده است. متاسفانه در شرایط کنونی که تولید کالاهای چرمی مصنوعی و ماشینی جایگزین محصولات صنایع‌دستی شد بعضی از رشته‌های این منطقه جذابیت اصیل و سنتی خود را از دست داد.
گروه شیشه (آبگینه) و سفال از رشته‌های صنایع‌دستی است که دارای پیشینه تاریخی در شهرستان باستانی جرجان و گنبدکاووس کنونی است. این هنر سنتی که از جمله رشته‌های منسوخ شده بود به تازگی در مرحله احیا قرارگرفته است.
حدود 30 هزار هنرمند در سطح استان گلستان مشغول فعالیت هستند که در شرق استان بیشترین آمار هنرمند و صنعتگر حوزه صنایع‌دستی مربوط به شهرستان گنبدکاووس است. تعداد زیادی از این هنرمندان در تولید بافته‌های داری مشغول به کار هستند و همچنان ارزش اقتصادی آن در روستاها حفظ شده است.
میزان درآمد روستاییان در تولید رشته‌های صنایع‌دستی به‌صورت فصلی تعریف می‌شود. اکثرا بانوان روستایی هستند که در حوزه تولید صنایع‌دستی فعالیت می‌کنند، تعدادی برای مصارف روزمرگی خود و تعدادی به‌عنوان شغل ثابت در کنار شغل‌های کشاورزی و دامپروری به تولید صنایع‌دستی مشغول هستند.
دو حوزه اساسی تولید و اشتغال در سطح محلی از برنامه‌های توسعه اقتصادی و اشتغالزایی روستایی است. در راستای بهبود وضعیت و توسعه اقتصادی اهدافی چون شناسایی هنرمندان و بازاریابی تولیدات در مرحله اول افق برنامه‌ها قرار می‌گیرد. شناسایی بازار هدف و آموزش تولید مطابق با سلیقه روز می‌تواند به تولید هنرهای سنتی در روستا کمک کند. به این منظور نیاز به راهکارهای عملیاتی برای رفع عوامل سلبی و تقویت عوامل ایجابی دارد که این راهکارها در راستای تقویت تولید و اشتغال برای روستاهای شرق استان کاملا هموار است.
فروش تولیدات صنایع‌دستی هنرمندان و صنعتگران استان نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و شناسایی جامعه هدف دارد. برخورداری از هویت تاریخی دوره‌های متفاوت تمدن در منطقه شرق استان گلستان می‌تواند در کنار صنایع‌دستی غنی منطقه فرصتی طلایی برای معرفی و تبلیغ بیشتر استان و منطقه باشد.
در حال حاضر می‌بایست با برنامه‌ریزی دقیق و هم‌افزایی دستگاه‌های اجرایی مرتبط در حوزه صنایع‌دستی و با بهره‌گیری از آموزش و ایجاد رونق فروش محصولات تولیدی هنرمندان منطقه رنگ‌وبوی ترویج و احیا به صنایع‌دستی و هنرهای سنتی استان گلستان بخشیم.
مریم آق‌آتابای
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان گنبدکاووس، استان گلستان
سروش
نظر شما :