صنایع فرهنگی ایران بستری برای ترویج فرهنگ عاشورایی

مسیری برای شکوفایی فرهنگ و اقتصاد ؛

صنایع فرهنگی ایران بستری برای ترویج فرهنگ عاشورایی

سیناپرس: فرهنگ عاشورا، فرهنگی برخاسته از آموزه‌های اسلام است که درس‌های بیشماری برای بشریت دارد. از این رو ترویج این فرهنگ با استفاده از فرهنگ سنتی و صنایع فرهنگی بسیار جلوه‌گر و کارآمد است.

 یک فعال میراث فرهنگی با بیان اینکه صنایع فرهنگی، در زمینه معرفی فرهنگ عاشورایی نیز متجلی شده است،به سیناپرس می‌گوید: آنچه که مسلم است، مزیت اصلی ایران، فرهنگ است و جلوه اصلی بیان باورها و اندیشه‌های انسان ایرانی و جامعه ایرانی در قالب فرهنگ و پدیده‌های فرهنگی در اعصار مختلف بوده، در مقوله فرهنگ عاشورایی نیز مصادیق زیادی وجود دارد.

حجت‌اله مرادخانی ادامه می‌دهد: در عرصه هنرهای سنتی که یکی از حوزه‌های مهم صنایع فرهنگی ایران به شمار می‌رود، در زمینه نمایش‌های آئینی، تعزیه را داریم که در واقع با به تصویر کشیدن و بازنمایی واقعه عاشورا، انسان امروز را با اتفاقات آن دوره همراه می‌کند.

این پژوهشگر صنایع دستی  می‌افزاید: صنایع فرهنگی، از ظرفیت‌های موسیقی سنتی برای بیان فضای حزن‌انگیزی که در واقعه معظم عاشورا اتفاق افتاده بهره می‌گیرد. همچنین در زمینه هنرهایی مثل قلم‌زنی، ساخت علم یا کتل، همچنین در زمینه آیین‌ها و مناسک مصادیق زیادی وجود دارد. برای مثال، علم‌گردانی‌هایی که در نواحی مختلف ایران مثل علم‌گردانی در شهر خَرو نیشابور در استان خراسان رضوی که به ثبت ملی هم رسیده است، اتفاق می‌افتد؛ متاثر از فرهنگ عاشورایی و با استفاده از ظرفیت های فرهنگی و زیبایی شناختی هنرهای سنتی و صنایع فرهنگی ایران شکل گرفته است.

به گفته این استاد دانشگاه، در زمینه صنایع دستی هم مصداق‌های بسیاری زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد این عرصه از صنایع فرهنگی ایران بستر بسیار ارزشمندی برای به ثبت رساندن نمادها، نقش‌مایه‌ها و روایت‌های تاریخی مربوط به واقعه عاشورا است.

وی در پاسخ به این سوال که صنایع فرهنگی در ترویج فرهنگ عاشورایی چه نقشی ایفا می‌کنند، می‌گوید: آنچه که مسلم است به طورکل صنایع فرهنگی و صنایع خلاق در قرن حاضر یکی از بسترهای اصلی برای بیان ویژگی‌های فرهنگی کشورهای مختلف به شمار می‌آید و از جایی که تجلی بخش خلاقیت‌های ذات هر فرهنگ است، امروزه وجه اقتصادی و اجتماعی آن نیز برجسته شده و سهم  بسزایی را در اقتصاد دنیا به خود اختصاص داده است. به عبارتی در کنار انعکاس ویژگی‌های فرهنگی، فرصتی را ایجاد می‌کند که مبتنی بر آن اشتغال‌زایی هم صورت بگیرد و موجب رشد اقتصاد کشورها شود؛ بالاخص اینکه این ویژگی‌ها در نواحی کمتر توسعه یافته و به دور از مراکز بزرگ شهری بستر خوبی را برای ثبات اجتماعی مهیا می‌کنند تا حرکت در مسیر توسعه پایدار محقق شود.

مرادخانی با بیان اینکه در زمینه فرهنگ عاشورایی مصداق های بسیاری وجود دارد ادامه می‌دهد: بسیاری از روایت‌های مربوط به عاشورا در قالب تصویرسازی‌هایی که در نگارگری ایرانی، هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران متجلی شده است. همچنین در این میان از المان‌ها و نقش‌مایه‌هایی برای بزرگداشت مناسک عاشورا استفاده می‌شود که همه اینها ریشه در هنرهای سنتی دارد.

وی در ادامه صحبت‌هایش اضافه می‌کند: مثلا از قلم‌زنی‌ها برای به تصویر کشیدن نقش‌مایه‌های عاشورایی بر پرچم‌ها، علم‌ها و کتل‌ها و علامت‌هایی که در مراسم عاشورا، وجود دارد، استفاده می‌شود. همچنین از خوشنویسی به عنوان یکی از هنرهای کهن برای نوشتن عبارت‌ها و روایت‌ها و جملاتی که بار معنایی فراوانی استفاده می‌شود.

وی افزود:مصداق‌های زیاد دیگری وجود دارد که با استناد روایت‌های تصویری بر بستر سفالینه‎ها به تصویر کشیده شده‌اند و این ارتباط متقابل و کارکردهای تعاملی که هنرهای سنتی ایرانی با فرهنگ بومی در ایران دارد بستری را فراهم کرده که حتی مخاطب امروز با وجود تحولات فراوانی که در سبک زندگی‌ و جهان پیرامونش به وجود آمده، اما همچنان بتواند از این نقش‌مایه‌ها، نشانه‌ها و نظام نشانه‌شناختی و رمزگان‌های مختلف استفاده کند تا اینکه بتواند ارتباطی موثر و تاثیرپذیری و تاثیرگذاری متقابلی نسبت به فرهنگ عاشورا  داشته باشد.

این پژوهشگر هنر در پاسخ به این سوال که در چه قالب‌های دیگری می‌توان فرهنگ عاشورا را ترویج کرد، می‌گوید: با توجه به اینکه ما امروز مواجهیم با ظهور مدیاهای جدید، رسانه‌های نوظهور و توسعه فراگیر زیرساخت‌های دیجیتال در این خصوص، یک فرصت مغتنمی هست که بتوانیم محتواهایی تولید کنیم که مبتنی بر این پلتفرم‌ها باشد و زمینه‌ای را مهیا کنیم که نسل جوان و پایه کشور با این مفاهیم با بیانی تازه آشنا شود.

به گفته این استاد دانشگاه، در حال حاضر، بسیاری از کشورها، اساطیر و مولفه‌های مهم فرهنگی‌شان را در قالب تولید انیمیشن‌ها و بازی‌های کامپیوتری تجلی می‌بخشند و آنها را معرفی و عرضه می کنند و به کمک آن درآمدزایی می‌کنند. ما هم برای اینکه بتوانیم نسل جدید را با این مفاهیم آشنا کنیم حتما باید از محتواهای نوین و با استفاده از مدیاهای نوظهور استفاده کنیم تا اینکه بتوانیم در فضای رقابتی ایجاد شده با بیانی موثر و تاثیرگذار، مولفه‌های فرهنگی و مذهبی را جلوه دهیم. همچنین با اشتراک‌گذاری این مولفه‌ها در فضای مجازی بتوان مقوله فرهنگ عاشورا را بسط و گسترش داد و آن از دریچه و دیدگاه خودمان به دنیا هم معرفی کنیم.

گزارش:شهلامنصوریه