معاون دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی مطرح کرد؛ مالکیت فکری به عنوان یک ابزار اقتصادی در کشورهای پیشرفته شناخته می‌شود

دکتر محمدحسین عرفان منش با اشاره به این که مالکیت فکری به عنوان یک ابزار اقتصادی در کشورهای پیشرفته شناخته می‌شود، گفت: زمانی که ما از یک اختراع حمایت می کنیم، این اختراع در نهایت خط تولید ایجاد می کند و موجب پیشرفت در صنعت و اقتصاد می شود.

این استاد دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به این که در برخی از موارد هنوز قوانین روشن و دقیق نداریم که از آثار مختلف فکری حمایت کند، تصریح کرد: تمام مشکل منتهی به این موضوع نیست؛ یکی از مشکلاتی که در بحث قوانین باید مطرح شود این است که در برخی از مواقع مخاطبان این حوزه، یعنی کسانی که قرار است از این قوانین استفاده کنند به درستی از حقوق خود آگاهی ندارند.

محمدحسین عرفان منش، معاون دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در گفت‌وگو با سیناپرس ضمن اشاره به این که حقوق مالکیت فکری منشاء حمایت از افرادی است که تولید کننده آثار فکری هستند و عملا در بحث اقتصاد کشور تاثیر دارند، اظهار کرد: به همین دلیل وقتی قوانین از خالقان اثر حمایت می کند از یک سو سبب می شود آن ها خلاقیت ها و نوآوری های خود را اجرا کنند و جامعه از آن بهره ببرد؛ در وهله دوم نیز باعث ایجاد انگیزه می شود تا آن ها نوآوری های بیشتری داشته باشند. به این ترتیب که اگر نوآوری مورد حمایت نباشد برای قشر خلاق و کسانی که به عنوان کنشگر مالکیت فکری شناخته می شوند انگیزه ای وجود ندارد که بخواهند نوآوری داشته باشند و متعاقب آن سرمایه‌ گذاری روی خلاقیت صورت گیرد. به همین علت وقتی انگیزه ای برای آن ها ایجاد شود با خیال راحت هم افشا می کنند و هم مجددا درگیر نوآوری می شوند و به این ترتیب کشور هم از نظر اقتصادی رشد می کند.

او درخصوص تاثیر وجود قانون حمایت از مولفان و صاحبان ایده نو در رشد بازار اقتصادی عنوان کرد: مالکیت فکری به عنوان یک ابزار اقتصادی در کشورهای پیشرفته شناخته می‌شود؛ به عنوان مثال زمانی که ما از یک اختراع حمایت می کنیم، این اختراع در نهایت خط تولید ایجاد می کند و آن خط تولید موجب پیشرفت در صنعت و اقتصاد می شود.

وی تاکید کرد: حمایت از علامت تجاری نیز یکی دیگر از مباحث است؛ علامت تجاری موجب ایجاد اطمینان در مصرف کننده می شود؛ بدین صورت که محصولاتی که از آن استفاده می کند واجد کیفیت، کمیت و خصوصیات خاص است و به این ترتیب برای سطح فروش بنگاهی که از آن علامت استفاده می کند موثر است. در بازار کنونی شرکت های خارجی یا داخلی که در عرصه تجارت موفق بودند اکثرا دارایی های فکری ارزشمندی دارند که یکی همین بحث علامت تجاری است و به نظر شاید ارزش دارایی های فکری شان بیشتر از ارزش دارایی های فیزیکی شان باشد.

این استاد دانشگاه با اشاره به این که در بحث نظام حقوقی مالکیت فکری باید سعی کنیم در تمام گرایش ها و شاخه ها قوانین به روز داشته باشیم، عنوان کرد: در حال حاضر یکی از مشکلات ما قانونی است که در بحث مالکیت ادبی و هنری حق مولف،‌ مصنف و هنرمندان قانونی وجود دارد و مرتبط به دهه 50 می شود؛ یعنی سال ها این قانون در کشور ما به روز رسانی نشده است در صورتی که از زمان تصویب آن قانون تا کنون بسیاری چیزها تغییر کرده و اگر تنها بحث فضای مجازی را مدنظر قرار دهیم گویای این است که چه قدر در این قانون نیازمند به روزر سانی هستیم.

وی در ادامه افزود: برای این که نظام حقوقی مالکیت فکری بتواند کامل باشد و به درستی کار کند لازم است در خصوص جنبه های مختلف مالکیت فکری از مالکیت ادبی و فکری گرفته تا نظام اسرار تجاری و مسائل صنعتی قوانینی وجود داشته باشد و این قوانین به روز باشند؛ همچنین نیاز است در تصویب قوانین از کنشگران فعال مالکیت فکری یعنی کسانی که به صورت مستقیم درگیر این بحث هستند استفاده شود.

او با اشاره به این که در برخی از موارد هنوز قوانین روشن و دقیق نداریم که از آثار مختلف فکری حمایت کند، تصریح کرد: تمام مشکل منتهی به این مورد نیست؛ یکی از مشکلاتی که در بحث قوانین باید مطرح شود این است که در برخی از مواقع مخاطبان این حوزه، یعنی کسانی که قرار است از این قوانین استفاده کنند به درستی از حقوق خود آگاهی ندارند. وقتی با جامعه هنرمند یا مصنف صحبت می کنم این را می گویند که قانونی وجود ندارد؛ به واقع گمان می‌ کنند که چون در کشور ما قانون کپی رایت رعایت نمی شود و عضو کنوانسیون برن نیستیم قانون حمایت کننده نداریم و به این ترتیب هر کسی ممکن است از آثار آنها کپی کند.

عرفان منش افزود: درست است که در برخی از شاخه ها قوانین به روزی وجود ندارد اما ظرفیتی وجود دارد. به عنوان مثال همین قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان یک اساس اولیه را برای حمایت در نظر می گیرد و قابل مطالبه است؛‌ اینکه مطالبه نمی شود و نسبت به آن آگاهی وجود ندارد سبب می شود تا این حس ایجاد شود که یا آثار فکری نباید منتشر شود یا اگر منتشر و نقض شد نمی توان پیگیری کرد. اما بر اساس قوانین کنونی امکان این که در این حوزه عدالت رعایت شود تا حد قابل توجهی وجود دارد. ما پیوسته به شرکت های استارت آپ و شرکت هایی که تازه شروع به کسب و کار کردند و همینطور شرکت های دانش بنیان پیشنهاد می کنیم حتما در آغاز فعالیت از یک مشاور حقوقی مطلع استفاده کنند.

وی با بیان اینکه آموزش مالکیت فکری در سطح دانشگاه ها هم وجود ندارد، یادآور شد: اکنون رعایت قوانین مالکیت فکری در ایران نسبت به گذشته بهتر شده است. به عنوان نمونه در صنعت سینما از فیلم های روی پرده کپی برداری می شد و اکنون مخاطبان تلاش می کنند آثار اصیل را تهیه کنند تا به حقوق ‌تهیه کننده، کارگردان، بازیگر و... احترام گذاشته شود. بخش زیادی از این امر مرتبط با فرهنگ سازی است؛ هنوز فاصله زیادی با رعایت مالکیت ادبی، هنری و صنعتی در کشور داریم اما همانطور که مطرح کردم وضعیت روبه بهبود بوده و آگاهی مردم در این حوزه در حال افزایش است. ما عضو کنوانسیون برن نیستیم بنابراین آثاری که در خارج از ایران برای اولین بار منتشر می شود در کشور ما مورد حمایت قرار نمی گیرد و به طبع آثار ما هم با این شرایط مورد حمایت کشورهای دیگر قرار ندارد.

محمدحسین عرفان منش در پایان گفت: امیدوارم هر چه زودتر طرح مالکیت صنعتی که قرار است جایگزین قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب 86 شود در مجلس تصویب شود. این طرح جدید نسبتا طرح خوبی بوده و گامی روبه جلو است. با توجه به نوآوری هایی که این طرح در چند مبحث دارد امیدوارم بتوانیم شاهد به روز رسانی قوانین در حوزه مالکیت صنعتی باشیم.